In Memoriam Brian Steel

 

Door: Chris Dokter

Date: 11-28-2023

Met droefheid meld ik het overlijden van mijn vriend en collega Brian Steel eerder dit jaar. Na een korte ziekteperiode stierf Brian vredig op 87-jarige leeftijd op 29 januari 2023 in zijn geboorteplaats Mornington, Victoria, Australië, liet zijn dochter Maribel mij weten.

Brian, een Brit in hart en nieren, werd op 3 juli 1935 in Southampton geboren als jongste van twee zonen. Hij ging naar het gymnasium in Taunton en kreeg vervolgens een studiebeurs om naar Cambridge te gaan, waar hij Romeinse talen las, met name Frans.

Na een toevallige ontmoeting met een Spaanse uitwisselingsstudent, die zijn vrouw zou worden, Picula, richtte hij zijn levenslange academische inspanningen op het Spaans.

In 1966 solliciteerde hij naar een baan als docent aan de Monash Universiteit in Melbourne. Brian, zijn vrouw en twee kinderen migreerden naar Down Under. Het was het begin van een lange en vruchtbare carrière als docent en academisch lexicograaf bij de afdeling Spaans, die duurde tot aan zijn pensionering in 1990.

Brian Steel (1935-2023)

Zoals zovelen van ons, voormalige toegewijden van Sathya Sai Baba, stuitte Brian begin jaren tachtig op deze enigmatische figuur, als resultaat van de stortvloed aan boeken die binnen tien jaar verschenen als persoonlijke getuigenissen van westerse toegewijden als Howard Murphet, Samuel Sandweiss en Johannes Hislop. Brian, overtuigd van de waarheidsgetrouwheid van Sathya Sai Baba's beweringen dat hij een avatar en wonderdoener was, begon bhajans te zingen in een plaatselijk centrum en reisde verschillende keren naar India, zonder ooit een interview te hebben gehad of andere psychische 'bezoeken' te hebben gehad van de goeroe (dromen enzovoort).

Omdat hij de levenslange taalkundige en lexicograaf was die hij was, stelde Brian zichzelf tot taak een drievoudig compendium van Sai Baba’s lezingen te schrijven. De eerste twee verschenen inderdaad in de jaren negentig. Terwijl hij aan het laatste boekwerk werkte, kreeg Brian zijn eerste twijfels, toen hij ernstige discrepanties begon op te merken tussen wat Sai Baba feitelijk zei en de gegeven officiële vertalingen. Gecombineerd met de schokkende persoonlijke verhalen over bedrog en seksueel wangedrag die rond de millenniumwisseling op het snelgroeiende internet opdoken, zorgde dit ervoor dat Brian zijn standpunt heroverwoog en vervolgens veranderde in een kritische waarnemer van het hele fenomeen. Hij begon via mail en chatboxen contact te maken met andere teleurgestelde, bezorgde toegewijden en voormalige aanhangers. Binnen een jaar resulteerde dit in zijn eigen website, en na een decennium of twee van nauw contact met andere academici over de hele wereld, werden bijna alle voormalige toegewijden critici, zoals Robert Priddy uit Noorwegen, Barry Pittard uit Australië, Alexandra Nagel uit Nederland en Timothy Conway uit de Verenigde Staten.

Brian was geen activist. Zijn toon bleef altijd beredeneerd, zijn meningen waren goed onderbouwd en bondig opgeschreven, zijn academische output met betrekking tot Sathya Sai Baba was productief en uniek. Binnen een krap decennium produceerde Brian een uitgebreide bibliografie van hagiografische, apologetische, kritische en academische literatuur, die latere schrijvers als Tulasi Srinivas goed van pas kwam. Zijn opgedeelde en geannoteerde bibliografie is inderdaad een conditio sine qua non voor iedere academicus of journalist die licht wil werpen op de controversiële aard en complexiteit van Sathya Sai Baba.

Zelf heb ik Brian vanaf 2012 vrij goed leren kennen. Ik was ‘te laat op het feest’, plaagde Brian me een keer. (Hij wist dat hij ongelijk had: ik was te vroeg. En pas toen, te laat...) We schreven elkaar vaak, en vaak belde hij mij, of ik hem. De privéleraar verdween langzaam, terwijl we ons wederzijds enthousiasme voor talen deelden. Brian was een erudiete polyglot, met een enorme honger naar nieuwe taalinvoer en culturele verschillen. Hij leerde zichzelf Hindi en probeerde samen met mij zijn Nederlands en Duits te verbeteren. De laatste twee hadden geen groot nut, weliswaar tot mijn voortdurende vermaak. Brian was wat mij betreft een speelse vriend en een strenge schoolmeester. Hij was voor mij een voorbeeld van hoe je onbevooroordeeld en toch met groot effect kunt publiceren. Dit werd geïllustreerd in zijn officiële door een collega gescreende boekrecensie van het herziene boek Modern Miracles: Sathya Sai Baba: The Story Of A Modern Day Prophet van de IJslandse parapsycholoog Erlendur Haraldsson (2013) in de Journal of the Society of Psychical Research (JSPR, april 2015, Vol 79,2, nummer 919, pp 112-114 en een paar regels van pag 115).

Het was een voorrecht de man gekend te hebben. Hij zal erg gemist worden.